Kmdr ppor. Wilhelm Schultz /odznaczony w 04.03.1941 r. Krzyżem Rycerskim, zatopił 19 statków o łącznym tonażu 89.886 BRT/.

Kmdr ppor. Carl Emmermann dowodził U-172, U-3037 /odznaczony m.in. 27.11.1942 Krzyżem Rycerskim, 04.07.1943 Krzyżem Rycerskim z Liśćmi Dębu; zatopił 26 statków o łącznym tonażu 152.778 BRT/.

U 253 w porcie w Helu / typ VII C 8 Flotylla Szkolna dow. kpt. Adolf Friedrichs/, w tle widoczny zatopiony ORP GRYF Źródło: http://www.larsenal.com/Source/catalogue/ doc/classic/wp27.jpg

U-171 typu IXC w porcie w Helu rok 1941 /zatopił łącznie 3 statki o masie 17.641 BRT/. Źródło:http://www.taucher.net/redaktion/62/ Ein_U-Boot_mit_Pfeffer___6_sub2.html

Złożona struktura organizacyjna Kriegsmarine nie była większą przeszkodą w programie wdrażania przełomowych technologii przy budowie i uzbrajaniu U-bootów. Istotny tu był nie tylko potencjał intelektualny konstruktorów, ale przede wszystkim zrozumienie znaczenia i potrzeby poszukiwania niekonwencjonalnych rozwiązań wśród kadry oficerskiej. Zdumiewające było tempo wdrażania pomysłów z faz projektu do fazy prototypu i seryjnej produkcji. Wiele wynalazków testowano bezpośrednio na okrętach bojowych lub szkolno-bojowych /AGRU/, unikając tym samym czasochłonnej procedury prób i doświadczeń w wyspecjalizowanych komórkach. W przedsięwzięciach tych umiejętnie angażowano siły nawodne i lądową infrastrukturę Kriegsmarine, aby szkolenie i testy U-bootów odbywały się z korzyścią dla wszystkich rodzajów broni i służb marynarki. Jeśli np. U-boot wychodził w morze, by sprawdzić skuteczność nowego wariantu radaru, w próbach poligonowych uczestniczyły inne okręty nawodne, lotnictwo morskie, artyleria nadbrzeżna oraz brzegowe stacje radiolokacyjne. Sprawdzano zatem jednocześnie zarówno środki walki, jak i potencjalne przeciwśrodki. Załogi uczyły się, jak atakować i bronić się, dostarczając przy tym bezcennych informacji o działaniu nowych systemów.
Zatoka Gdańska i Zatoka Pomorska stały się największymi poligonami morskimi dla U-bootów. Podczas wojny Bałtyk był "wylęgarnią" niemieckiej broni podwodnej i niemieckich podwodniaków. To tutaj rodziło się największe zagrożenie dla żeglugi alianckiej i tutaj dokonywano rzeczy niewiarygodnych dla ówczesnej techniki.
W trakcie jednego ze szkoleń w AGRU doszło do ciekawego zdarzenia, które mogło pozwolić uniknąć jednego z wojennych dramatów na Bałtyku. W dniu 30 stycznia 1945 r. 3 U-booty typu XXI, płynące z Zatoki Gdańskiej do Travemünde /U-2518,U-2519, U-2506/ obserwowały idący na powierzchni sowiecki okręt podwodny S-13. Wieczorem tego samego dnia urządzenie hydrolokacyjne SU-Gerät "NIEBELUNG" na U-2506 /dow. kpt. Horst von Schroeter 31 Flotylla Szkolna/ zarejestrowały odgłosy 3 dalekich detonacji. Okazało się później, że były to wybuchy torped, które dowódca S-13 kpt. Marinesko odpalił w kierunku transportowca "Wilhelm Gustloff".
Najciekawszym helskim gościem odbywającym szkolenie w maju 1944 roku AGRU był U-boot U 234 typu XB /dow. kpt. Johann -Heinrich Fehler/, na którym testowano nowe systemy łączności. W dniu 16 kwietnia 1945 r. U 234 opuścił Norwegię z zamiarem opłynięcia Przylądka Dobrej Nadziei i przedostania się do Japonii. W ładowni okrętu podwodnego znajdowały się m.in. odrzutowy samolot Messerschmitt Me-262, pocisk Henschel Hs 293, silniki odrzutowe Junkersa oraz dziesięć puszek zawierających w sumie około 560 kg tlenku uranu. Okręt przewoził również pocztę dyplomatyczną oraz kilka ton dokumentów i planów, a wśród nich dokumentację techniczną Messerchmita Me-163 i Me-262. Były tam również plany budowy pocisków V-1 i V-2 oraz dokumentacja techniczna dotycząca budowy nowoczesnych niszczycieli i okrętów podwodnych. U-234 stanowił prawdziwy skarbiec III Rzeszy.
Historię jego nieudanej misji obrazuje film "Ostatni U-Boot" z 1990 r. reżyserii Franka Beyera, którego sceny pobytu i wyjścia z portu norweskiego kręcono w Helu.
Nie dla wszystkich U-bootów pobyt w Helu był szczęśliwy; wieczorem 09.05.1943 r. U-490 /typ XIV dow. por. Wilhelm Gerlach 4 Flotylla Szkolna/ stał zacumowany przy falochronie południowym w porcie wojennym. Większość załogi korzystała z wolnego czasu na brzegu. Pomocnik inżyniera mechanika pełnił wachtę podczas ładowania baterii. Zlekceważył on procedury nakazujecie wentylowanie pomieszczeń z bateriami akumulatorów. Doszło do zapłonu i eksplozji gazów. Wybuch zrujnował przedziały okrętowe i zniszczył część baterii. Szkolenie w AGRU-front zostało przerwane i U-490 powrócił do stoczni w Kiel w celu naprawy i montażu nowych baterii.
W okresie od stycznia do marca 1945 działała w Helu 18 Flotylla Szkolna /18. Unterseebootsflotille Ausbildungsflottille/ dowodzona przez kmdr ppor. Rudolfa Franziusa /05.06.1911- 05.10.1965 /. Do celów szkoleniowych używano okrętów: U-A /ex turecki "Batiray", dow. por. Ulrich-Philipp Graf von und zu Arco-Zinneberg, uznawany przez załogi U-botów za najszczęśliwszy okręt /UD-4 /ex O 26 dow. kpt. Fritz Bart/, U 1008 /typ VIIC/41 dow. por. Hans Gessner/, U-1161 /typ VIIC dow. kpt. Bruno Schwalbach/, U 1162 /typ VIIC dow. kpt. Hans-Heinrich Ketels/.
U-booty z bazy w Helu uczestniczyły też w końcowej fazie wojny w Operacji "Hannibal", mającej za zadanie ewakuację ludności z terenów Pomorza. Więcej szczegółów na ten temat podam w kolejnym artykule.
Trudno dziś sprecyzować, ile i jakie okręty przewinęły się przez port wojenny w Helu, ale na pewno była to jedna z najważniejszych baz szkoleniowych załóg U-botów.
Zauważalne dziś fizyczne pozostałości po jednostce szkolnej U-bootów na terenie portu wojennego to fundamenty i parter nieukończonego trzypoziomowego schronu przeciwlotniczego T-B-750 na kilkaset osób typu z przeznaczeniem dla bazujących tu załóg, dawna hala stoczniowa /obecnie sportowa/ oraz część zachowanej infrastruktury portowej przystosowanej dla pobytu U-Bootów. Czasem leśne poszycie bądź nadmorskie wydmy pozwoli odkryć jakieś drobne pozostałości po odbywających tu szkolenie marynarzach.
Jeśli wśród czytelników tego artykułu znajdzie się osoba, która zna bądź posiada wiedzę lub materiały na temat bazujących w Helu U-bootów, proszę o kontakt z autorem przez redakcję.

Materiały źródłowe:
A. Komorowski "Obiekty podwodne i militaria Zatoki Gdańskiej" Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2002
P. Laskowski "Śladami niemieckich tajnych broni na wyspach Wolin i Uznam" Drukarnia MMAGDRUK Świnoujście 2003
W. Trojca "U-bootaffe 1935-1945" cz. 1-4. Wydawnictwo AJ-PRESS
Internet:
www.uboat.net
http://www.uboatnet.de/
http://www.u-boot.org/uboot/
http://www.uboatarchive.net/U-490INT.htm
http://www.aviationcollectables.co.uk/pub/photographs/spub.html
www.dataphone.se/~ms/ubootw/welcom.htm
http://u-boat.info/ops/boat.cgi?boat=794
http://www.marinepage.de/uboot039.htm
http://www.uk-muenchen.de/ueber_uns/mitglieder.htm
http://www.ritterkreuztraeger-1939-45.de/Kriegsmarine/Marine-rk-Startseite.htm
http://www.unterseeboote.com/aflottille.php
http://www.u-boot-greywolf.de/
http://members.aol.com/robikusch/verluste.html#U1
i wiele wiele innych...